بارداری پرخطر: علل، نشانه ها و راه های کاهش خطر در دوران بارداری

بارداری یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های زندگی یک زن است. درحالی‌که بسیاری از زنان این دوران را بدون مشکل پشت سر می‌گذارند، برخی ممکن است با شرایطی مواجه شوند که سلامت مادر یا جنین را تهدید می‌کند. به این وضعیت، بارداری پرخطر یا حاملگی پرخطر گفته می‌شود. شناخت علل، نشانه‌ها و روش‌های کاهش خطر بارداری می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت مادر و کودک داشته باشد.

بارداری پرخطر

این وضعیت که با نام بارداری پرخطر شناخته می‌شود به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن احتمال بروز مشکلات برای مادر، جنین یا هر دو بیشتر از حد معمول است. در این نوع حاملگی پر خطر، مراقبت‌های پزشکی دقیق‌تر و پیگیری‌های مستمر ضروری است. گاهی این شرایط از قبل بارداری وجود دارند و گاهی در طول بارداری بروز می‌کنند.

علل بارداری پرخطر

دلایل زیادی می‌توانند یک بارداری را در دسته «پرخطر» قرار دهند. در ادامه به مهم‌ترین عوامل اشاره می‌کنیم:

سن مادر

زیر ۱۷ سال یا بالای ۳۵ سال: بارداری در سنین نوجوانی یا بالا می‌تواند با ریسک‌های بیشتری همراه باشد، مانند زایمان زودرس یا فشار خون بارداری.

سابقه پزشکی مادر

بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، کلیوی یا تیروئید می‌توانند بارداری را پیچیده‌تر کنند.

مشکلات بارداری قبلی

سقط مکرر، زایمان زودرس، مرده‌زایی یا داشتن نوزاد با نقص‌های مادرزادی در گذشته، احتمال بارداری پر خطر را افزایش می‌دهد.

بارداری چندقلویی

بارداری دوقلو، سه‌قلو یا بیشتر، بار بیشتری بر بدن مادر وارد می‌کند و احتمال بروز مشکلاتی مانند زایمان زودرس یا پره اکلامپسی را بالا می‌برد.

سبک زندگی ناسالم

مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر، تغذیه نامناسب یا چاقی می‌توانند باعث بروز حاملگی پر خطر شوند.

ابتلا به عفونت‌ها

برخی عفونت‌ها مثل توکسوپلاسموز، سیتومگالوویروس، سرخجه یا کرونا در دوران بارداری می‌توانند سلامت جنین را به خطر بیندازند.

نشانه‌ های بارداری پرخطر

برخی علائم ممکن است هشداردهنده باشند و نشان دهند که بارداری نیاز به مراقبت بیشتر دارد. در صورت مشاهده هر یک از این موارد، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود:

خونریزی واژینال

در هر مرحله از بارداری، خونریزی می‌تواند نشانه خطر باشد.

درد شدید شکم یا لگن

درد شدید ممکن است نشانه مشکلاتی مثل حاملگی خارج از رحم یا جدا شدن جفت باشد.

کاهش حرکت جنین

اگر حرکت جنین به طور ناگهانی کم یا متوقف شود، نیاز به بررسی فوری دارد.

تب یا لرز شدید

این حالت ممکن است به عفونت اشاره داشته باشد که باید درمان شود.

افزایش ناگهانی وزن یا تورم شدید

این علائم می‌توانند نشانه پره اکلامپسی باشند، وضعیتی که با فشار خون بالا همراه است.

پره اکلامپسی

پره اکلامپسی یکی از عوارض جدی دوران بارداری است که معمولاً پس از هفته بیستم بروز می‌کند و با افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار همراه است. این وضعیت می‌تواند عملکرد اندام‌هایی مانند کبد، کلیه‌ها، مغز و جفت را تحت تأثیر قرار دهد و در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، جان مادر و جنین را به طور جدی تهدید کند.

سرگیجه یا غش کردن

اگر تکرار شود، می‌تواند به معنای کاهش جریان خون به مغز و جنین باشد.

در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌ های بارداری پرخطر، نباید زمان را از دست داد و باید با پزشک یا مامای معالج تماس گرفت.

غربالگری و مراقبت‌های لازم

برای مدیریت بهتر حاملگی پرخطر، باید از ابتدای بارداری تحت نظر متخصص بود. برخی اقدامات مهم عبارت‌اند از:

آزمایش خون و ادرار

این آزمایش‌ها به شناسایی کم‌خونی، عفونت‌ها، مشکلات کلیوی، قند خون بالا یا پایین و سایر اختلالات کمک می‌کنند. بررسی مداوم آن‌ها برای کنترل سلامت عمومی مادر ضروری است.

سونوگرافی‌

در حاملگی پر خطر، سونوگرافی‌ها به دفعات بیشتری انجام می‌شوند تا رشد جنین، وضعیت اندام‌ها، ضربان قلب و موقعیت او بررسی شود. این روش به تشخیص مشکلات احتمالی کمک می‌کند.

تست قند خون، فشار خون و سلامت قلب

زنان باردار در معرض خطر دیابت بارداری و فشار خون بالا هستند که می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. این تست‌ها به پیشگیری و کنترل به‌موقع این بیماری‌ها کمک می‌کنند.

بررسی وضعیت جفت

جفت نقش حیاتی در تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین دارد. همچنین میزان مایع آمنیوتیک می‌تواند نشان‌دهنده سلامت جنین باشد. بررسی‌های دقیق از بروز مشکلاتی مانند جداشدگی جفت یا کاهش مایع جلوگیری می‌کند.

آزمایشات ژنتیکی

در مواردی که سن مادر بالاست یا سابقه بیماری‌های ژنتیکی در خانواده وجود دارد، انجام تست‌های غربالگری ژنتیکی مانند آمنیوسنتز یا NIPT ضروری می‌شود تا احتمال وجود ناهنجاری‌های کروموزومی بررسی شود.

این بررسی‌ها کمک می‌کنند که پزشک به موقع بتواند مشکلات احتمالی را شناسایی و اقدامات لازم را انجام دهد.

راه‌های کاهش خطر بارداری

با وجود پرخطر بودن بارداری، هنوز هم می‌توان با رعایت برخی نکات، ریسک‌ها را به میزان زیادی کاهش داد.

مشاوره پیش از بارداری

زنان با بیماری‌های زمینه‌ای یا سابقه بارداری سخت، بهتر است پیش از بارداری با پزشک مشورت کنند.

مصرف مکمل‌ها

فولیک اسید، آهن و کلسیم از جمله مکمل‌هایی هستند که برای سلامت مادر و جنین ضروری‌اند.

تغذیه مناسب

رژیم غذایی سرشار از پروتئین، میوه، سبزیجات، لبنیات و غلات کامل توصیه می‌شود.

فعالیت بدنی ملایم

پیاده‌روی، یوگا و تمرینات سبک بارداری می‌توانند به بهبود گردش خون و کاهش استرس کمک کنند.

ترک عادت‌های ناسالم

اجتناب از سیگار، الکل و داروهای غیرمجاز از مهم‌ترین راه‌های کاهش خطر بارداری است.

کنترل شرایط مزمن

در صورت داشتن بیماری‌هایی مانند دیابت یا فشار خون، باید داروها به صورت منظم مصرف شده و سطح کنترل بهینه باشد.

مراقبت‌های روانی

حمایت روحی، کاهش اضطراب و مراجعه به مشاور در صورت نیاز، تأثیر زیادی در سلامت مادر دارد.

نقش پزشک و تیم درمان در بارداری پرخطر

پزشک متخصص زنان و زایمان، مامای حرفه‌ای و در صورت نیاز، پزشک متخصص بیماری‌های داخلی یا جنین‌شناس باید تیم مراقبت را تشکیل دهند. جلسات منظم و ثبت دقیق علائم مادر، نقشی کلیدی در موفقیت بارداری ایفا می‌کنند.

سخن پایانی

بارداری پرخطر به معنای پایان خوش بارداری نیست. بلکه آگاهی، پیگیری منظم و سبک زندگی سالم می‌تواند نقش حیاتی در کاهش خطر حاملگی و حفظ سلامت مادر و جنین داشته باشد. با توجه به علل، نشانه ‌های بارداری پرخطر و اقدامات مراقبتی، می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد و فرزندی سالم به دنیا آورد.

سؤالات متداول