دوران بارداری یکی از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین دوره‌های زندگی زنان است که به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارد. هر دارویی که مادر مصرف می‌کند، میتواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامت جنین تأثیر بگذارد. از این رو، داشتن اطلاعات کافی درباره خطرات مصرف دارو در بارداری و عوارض مصرف دارو در حاملگی ضروری است. بسیاری از داروها ممکن است به دلایل مختلف باعث ایجاد مشکلاتی مانند نقصهای مادرزادی، زایمان زودرس یا حتی عوارض طولانی‌مدت برای جنین شوند. حتی داروهای بدون نسخه، مکملهای گیاهی و برخی ویتامین‌ها نیز ممکن است خطرات مصرف دارو در حاملگی را افزایش دهند. در این مقاله، به اهمیت مشاوره با پزشک و خطرات خوددرمانی دارویی در بارداری و نقش مکملهای گیاهی و ویتامین‌ها پرداخته و توضیح می‌دهیم چرا سه ماه اول بارداری به‌عنوان حساس‌ترین دوره بارداری شناخته می‌شود.
اهمیت مشورت با پزشک برای مصرف دارو در بارداری
برای مادرانی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند، یکی از مهم‌ترین مسائل، مشورت با پزشک در مورد داروهایی است که مصرف می‌کنند. بسیاری از داروها، حتی داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها، میتوانند اثرات منفی بر رشد جنین بگذارند. خوددرمانی دارویی در بارداری خطرناک بوده و ممکن است عوارضی جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. به همین دلیل، حتی برای داروهایی که به نظر بیخطر می‌آیند، لازم است با پزشک مشورت شود.
چرا سه ماه اول بارداری حساس‌تر است؟
سه ماه اول بارداری زمانی است که اندام‌های جنین به سرعت در حال شکل‌گیری هستند و هرگونه مصرف قرص و مصرف شربت در بارداری در این دوران میتواند به رشد طبیعی جنین آسیب بزند. بسیاری از نقصهای مادرزادی و مشکلات رشدی در این دوره ایجاد میشوند. بنابراین، پزشکان به مادران توصیه می‌کنند که در این سه ماهه از مصرف داروهایی که برای رشد جنین خطر دارند، خودداری کنند و تنها در موارد ضروری و با تأیید پزشک، دارو مصرف نمایند.
داروهای مجاز در بارداری
تعدادی از داروها با توجه به مطالعات پزشکی بیخطر شناخته شده‌اند و مصرف آن‌ها برای برخی مشکلات شایع در بارداری، مانند تب، درد، عفونت، آلرژی و فشار خون، با تجویز پزشک توصیه می‌شود. برخی از داروهای مجاز در بارداری عبارت‌اند از:
- استامینوفن برای کنترل تب و درد
- برخی آنتیبیوتیکها مانند پنیسیلین
- داروهای HIV برای پیشگیری از انتقال ویروس به جنین
- داروهای آلرژی مثل لوراتادین و دیفن‌هیدرامین
- داروهای کنترل فشار خون بالا تحت نظارت پزشک
- اکثر داروهای آسم
- برخی داروهای ضد افسردگی
داروهایی که باید در بارداری از مصرف آن‌ها اجتناب کرد
در مقابل داروهای مجاز، داروهایی نیز وجود دارند که به دلیل خطرات مصرف قرص در بارداری توصیه می‌شود از آن‌ها اجتناب شود. مصرف این داروها در دوران بارداری ممکن است منجر به نقصهای مادرزادی، زایمان زودرس و مشکلات دیگر شود. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
- آسپرین (مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد)
- ایبوپروفن و ناپروکسن
- داروی ایزوترتینوئین که برای درمان آکنه مصرف می‌شود و احتمال نقصهای مادرزادی دارد
- تالیدومید، دارویی که برای برخی بیماری‌ها استفاده می‌شود
داروهای بدون نسخه که در بارداری ممنوع هستند
برخی داروهای بدون نسخه نیز خطرات جدی برای جنین دارند و باید از مصرف آن‌ها خودداری شود. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو بیسمول)
- ضد احتقان‌هایی مانند فنیل‌افرین و سودوافدرین
داروهای ضد درد مثل آسپرین و ایبوپروفن
داروهای تجویزی با خطر بالا در بارداری
بعضی داروهای تجویزی نیز دارای عوارضی هستند که ممکن است به جنین آسیب بزنند. این داروها باید با احتیاط و تنها در شرایط ضروری و با تأیید پزشک استفاده شوند. برخی از داروهای تجویزی با خطر بالا در بارداری عبارت‌اند از:
- ایزوترتینوئین (داروی آکنه)
- مهارکننده‌های ACE برای کاهش فشار خون
- برخی داروهای ضد تشنج مانند والپروئیک اسید
- داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین
- لیتیوم که برای درمان اختلال دوقطبی مصرف می‌شود
- داروهای آرام‌بخش مانند آلپرازولام و دیازپام
عوارض مصرف دارو در بارداری و حاملگی
مصرف نادرست دارو در بارداری ممکن است عوارض زیادی ایجاد کند که شامل نقصهای جسمی، اختلالات رشدی و مشکلات عصبی است. عوارض مصرف دارو در بارداری به نوع دارو، مقدار مصرف و دوره مصرف بستگی دارد و به همین دلیل نیاز به نظارت دقیق پزشکی دارد.
مکملهای گیاهی و ویتامین‌ها در بارداری
با اینکه مکملهای گیاهی و ویتامین‌ها برای سلامتی مفید هستند، اما در دوران بارداری باید با احتیاط مصرف شوند. برخی مکملهای گیاهی ممکن است خطرات مصرف دارو در حاملگی را افزایش دهند و عوارضی برای جنین ایجاد کنند. اسید فولیک از معدود مکملهایی است که مصرف آن قبل و در ابتدای بارداری توصیه می‌شود، زیرا نقش مهمی در جلوگیری از نقصهای مادرزادی دارد. با این‌حال، لازم است درباره نوع ویتامین و مکمل مصرفی با پزشک مشورت شود.
در آخر...
دوران بارداری حساس‌ترین دوره برای جنین و مادر است و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد. خطر مصرف دارو در بارداری بسیار زیاد است و برای پیشگیری از عوارض احتمالی، لازم است که هر دارویی تنها با تجویز پزشک مصرف شود. مشاوره‌های پزشکی، انتخاب داروهای بیخطر و پایبندی به توصیه‌ها میتواند به حفظ سلامت مادر و کودک کمک کند.
سوالات متداول
مصرف همه داروها در بارداری لزوماً مضر نیست، اما برخی از داروها ممکن است به رشد جنین آسیب برسانند. داروهایی مانند استامینوفن بیخطر هستند، اما برخی دیگر مثل وارفارین یا ایزوترتینوئین به شدت خطرناک‌اند. پیش از مصرف هر دارو، حتی داروهای بدون نسخه، باید با پزشک مشورت کنید.
اگر دارویی مصرف میکنید یا قصد شروع داروی جدید، مکمل یا داروی گیاهی دارید، حتی در مراحل اولیه بارداری یا پیش از بارداری، حتماً با پزشک یا ماما مشورت کنید تا ایمنی آن ارزیابی شود.
مکملهایی مانند اسیدفولیک و آهن که برای پیشگیری از مشکلات مادرزادی ضروری هستند معمولاً بیخطرند. اما مکملهای گیاهی یا سایر مکملهای غذایی ممکن است به جنین آسیب برسانند. هر مکملی که قصد مصرف آن را دارید باید با نظر پزشک باشد.
برخی آنتیبیوتیکها مانند پنیسیلین بیخطرند و برای درمان عفونتها استفاده میشوند، اما داروهایی مثل تتراسایکلین میتوانند به جنین آسیب برسانند. نوع آنتیبیوتیک باید توسط پزشک تجویز شود تا ایمنی آن تضمین شود.
داروهایی مانند استامینوفن معمولاً بیخطر هستند و برای درد و تب استفاده میشوند. اما مصرف مسکنهایی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن در سهماهه اول و سوم بارداری توصیه نمیشود، زیرا ممکن است به جنین آسیب بزنند.
برخی داروهای ضدافسردگی مثل SSRIs تحت نظارت پزشک در بارداری قابل استفاده‌اند. اما داروهایی مثل پاروکستین خطرناک بوده و ممکن است به رشد جنین آسیب بزند. پزشک با توجه به وضعیت مادر، خطرات و مزایای دارو را ارزیابی می‌کند.
برخی داروها میتوانند باعث نقصهای مادرزادی، مشکلات عصبی، رشد ناهنجار و عوارض جسمی در جنین شوند. نوع عوارض به دارو و دوره بارداری بستگی دارد و به همین دلیل مصرف دارو باید با دقت بسیار انجام شود.
بهترین روش برای پیشگیری، مشورت با پزشک قبل از مصرف هر دارویی است. از خوددرمانی پرهیز کنید، داروهای تجویزی را با احتیاط مصرف کنید و دستورات پزشک را دقیقاً رعایت نمایید تا خطرات به حداقل برسد.
شما به سه روش میتوانید نوبت ویزیت دکتر بیتا بها را رزرو کنید:
- رزرو آنلاین نوبت از طریق سایتهای دکترتو، نوبت دات ای ار، وی کلینیک و پذیرش ۲۴
- تماس با شماره تلفنهای:
- گیشا: ۰۹۹۰۸۳۰۰۷۹۱
- نظرآباد: ۰۹۳۸۲۹۷۹۱۷۷ و ۰۲۶۴۵۳۶۵۶۳۸
- مراجعه حضوری به مطب دکتر به آدرس:
- تهران، گیشا، نبش کوچه بیست و سوم، جنب بانک شهر، پلاک ۳۲۲، طبقه همکف
- تهران، نظرآباد، الغدیر جنوبی، نبش غدیر ۱۵، بالای بانک رفاه، طبقه سوم
